Η αναγέννηση της φύσης, ο σεβασμός της βιοποικιλότητας, η εξασφάλιση μιας αξιοπρεπούς ζωής για όλους τους ανθρώπους είναι ένα επείγουσα υποχρέωση που δεν μπορεί πλέον να αποφευχθεί. Δίνοντας αξία στο περιβάλλον από το οποίο εξαρτάται το μέλλον μας ως είδος και το μέλλον του πλανήτη στον οποίο ζούμε απαιτείται η εγκατάλειψη μη βιώσιμων πρακτικών και μια επείγουσα συστημική αλλαγή.
Ωστόσο, αυτή η αλλαγή δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω πολιτικών συμφωνιών, οικονομικών κινήτρων ή τεχνολογικών καινοτομιών, όσο ουσιαστικές κι αν είναι αυτές. Η διαρκής και αληθινή αλλαγή απαιτεί επίσης μάθηση, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την οικοδόμηση του παρόντος και του μέλλοντος του πλανήτη και των νέων γενεών. Η ύπαρξη κοινής κατανόησης σημαίνει δράση μέσω μιας κοινής στρατηγικής: κατανόηση, δράση και αντιμετώπιση αυτής της κρίσης από κοινού.
Από αυτές τις σκέψεις γεννήθηκε το GreenComp, το νέο Ευρωπαϊκό πλαίσιο ικανοτήτων για τη βιωσιμότητα που προτάθηκε στις αρχές του έτους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το GreenComp είναι στην πραγματικότητα η έρευνα ενός κοινού λεξιλογίου, ένας κοινόχρηστος ορίζοντας, ένα μοντέλο αναφοράς για διάλογο, μάθηση, ανταλλαγή καλών βιώσιμων πρακτικών για την ενθάρρυνση μιας συμμετοχικής δράσης προς ένα εφικτό μέλλον, εναλλακτικό προς οικοδόμηση.
Η έννοια της Βιωσιμότητας, δεδομένου του σύνθετου χαρακτήρα της, είναι ασαφής και συνεχώς εξελισσόμενη και μονόπλευρα αμείωτη μόνο σε συγκεκριμένα πεδία γνώσης και δράσεων. Εάν με τον όρο βιωσιμότητα εννοούμε, όπως υποδεικνύει το GreenComp «να δώσουμε προτεραιότητα στις ανάγκες όλων των μορφών ζωής και του πλανήτη διασφαλίζοντας ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα δεν υπερβαίνει τα πλανητικά όρια», είναι ξεκάθαρο ότι η κατεύθυνση προς την οποία μας σπρώχνει η Επιτροπή μπορεί να είναι μονάχα ένα συστημικό και αλληλένδετο όραμα στο οποίο το περιβάλλον, η κοινωνία και η οικονομία διασταυρώνονται. Για να διευκρινιστεί περαιτέρω αυτή η ασάφεια, υπάρχει ο ορισμός των βιώσιμων γνώσεων «Ενισχύει τους μαθητές να ενσωματώσουν αξίες βιωσιμότητας και να ασπαστούν σύνθετα συστήματα, προκειμένου να αναλάβουν ή να ζητήσουν δράση η οποία αποκαθιστά και διατηρεί την υγεία του οικοσυστήματος και ενισχύει τη δικαιοσύνη, δημιουργώντας οράματα για ένα βιώσιμο μέλλον». Φαίνεται ξεκάθαρα το αναγκαίο συνεργατικό κίνημα που σκοπεύει να τονίσει η Ευρώπη: είναι απαραίτητο να εκπαιδεύσουμε την κοινωνία των πολιτών και την πολιτική διακυβέρνηση σε ενέργειες που στοχεύουν στη δικαιοσύνη (είτε είναι κοινωνική, περιβαλλοντική, οικονομική) για την υγεία του ίδιου του πλανήτη και όλων των όντων που τον κατοικούν διατηρώντας αυτή τη ζωτική ισορροπία ακατάλληλα και λυσσαλέα διαταραγμένη από την υπερεκμετάλλευση των πόρων της. Με αυτή την έννοια, η οικονομία πρέπει μόνο να είναι λειτουργική σε μια κοινωνία και η τελευταία πρέπει να ζει με ισότιμο και αξιοπρεπή τρόπο σε ένα περιβάλλον που δίνει όσα λαμβάνει.
Όμως, για να επιτευχθεί αυτό που σήμερα φαίνεται να είναι μια βιώσιμη ουτοπία, είναι απαραίτητο, όπως πάντα, να ξεκινήσουμε από την εκπαίδευση και την κατάρτιση και, πριν από αυτό, από μια κοινή γλώσσα και την απόκτηση αυτών των δεξιοτήτων – γνώσεων, στάσεων – που μας επιτρέπουν να προσανατολιστούμε στην υπό συζήτηση πολυπλοκότητα. Για το λόγο αυτό, και οι δώδεκα ικανότητες που απεικονίζονται από το GreenComp γίνονται θεμελιώδεις σε ένα είδος κίνησης που κινείται από μέσα, από την παραδοχή των βιώσιμων αξιών και την πολυπλοκότητά τους, προς τα έξω, προς τη φαντασία ενός συλλογικού, συμμετοχικού, δημοκρατικού βιώσιμου μέλλοντος δυνατό μόνο μέσα από ατομικές, συλλογικές και πολιτικές δράσεις.
Επειδή όμως η επωδός του ολιστικού οράματος δεν μας εγκαταλείπει ποτέ, το τέλος γίνεται η αρχή, το έξω, η δράση ξεκινά από το ίδιο το GreenComp, με τη διαμόρφωση που έχει σκοπό η νέα χρονιά να κερδίσει τους πάντες ανεξαρτήτως ηλικίας, μόρφωσης και γεωγραφίας ώστε ο κόσμος και το μέλλον να μπορούν πραγματικά να συμμετέχουν χωρίς να αφήσουν κανέναν πίσω. Έτσι, η εικόνα εξωφύλλου που μας δίνεται είναι ενθυμητική και συμβολική μιας οικοσυστημικής ισορροπίας που αντικατοπτρίζεται στον ορίζοντα της κατανόησής της: μια κυψέλη που ενσωματώνει τις αξίες της βιωσιμότητας (ενσωματώνοντας τις αξίες της βιωσιμότητας), τις μέλισσες, συλλογικά και μεμονωμένα άτομα που την κατοικούν και τη φροντίζουν (ενεργώντας για τη βιωσιμότητα) και που στηρίζονται στα λουλούδια (οραματιζόμενοι βιώσιμα μέλλοντα) που θα παράγουν νέους καρπούς και νέα γύρη (αγκαλιάζοντας την πολυπλοκότητα στη βιωσιμότητα), τροφή για τις μέλισσες και το θεμέλιο της ίδιας της ζωής.
Σημείωση: https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC128040